Τρίτη 9 Σεπτεμβρίου 2014

Χάιδω Κουκούλη: «Κάθε μνημείο έχει την ώρα του που θα αποκαλυφθεί»

(Συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Χρονόμετρο")

«Αρνούμαι να ξεστομίσω το όνομα του Μ. Αλεξάνδρου», δηλώνει στην εφημερίδα «Χρονόμετρο», για το ταφικό μνημείο της Αμφίπολης, η πρώην προϊστάμενη της Εφορείας Κλασικών Αρχαιοτήτων Καβάλας, Χάιδω Κουκούλη. Μετρημένη, χωρίς καμία διάθεση να ενταχθεί στην παράνοια των τελευταίων ημερών και της σεναριολογίας για τον «ένοικο» του τάφου του τύμβου στον λόφο Καστά, η κα Κουκούλη, μιλά στο «Χρονόμετρο» για τους λόγους που δεν της επέτρεψαν να σκάψει εκείνη στην περιοχή, για τις γεωφυσικές έρευνες σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών, που δημοσίευσε το 2004, αν έχει συληθεί ο τάφος, ενώ συστήνει προς όλους «υπομονή», καθώς κάθε μνημείο έχει την ώρα του που θα δώσει αποκαλύψεις.


Έχετε κάνει μια πολύ σπουδαία μελέτη το 2004 για τον τύμβο στον λόφο Καστά. Ποιος ο λόγος που δεν σκάψατε στην περιοχή;

«Το 2004 δεν ήμουν πια στην υπηρεσία. Είχα συνταξιοδοτηθεί την 31.12.1999. Η γεωφυσική έρευνα, που πραγματοποιήθηκε το 1997-1998 είχε δώσει κάποια αποτελέσματα, τα οποία όμως δεν κριθήκαν τότε επαρκή. Τα πρώτα αποτελέσματα της  έρευνας έδειξαν ότι έπρεπε να συνεχισθούν οι γεωφυσικές μετρήσεις και να επαληθευθούν τα αποτελέσματά τους με δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές. Η ομάδα των γεωφυσικών δούλεψε περαιτέρω τα δεδομένα της έρευνας στο εργαστήριο του Πανεπιστήμιου Πατρών με επικεφαλής τον καθηγητή Σ. Παπαμαρινοπουλο. Ένα μέλος μάλιστα της ομάδας  ο Λ. Πολυμενάκος τα συμπεριέλαβε στη διδακτορική  διατριβή του στο Πανεπιστήμιο Πατρών με επιβλέποντα καθηγητή τον Στ. Παπαμαρινόπουλο. Η μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2004 στο περιοδικό Archaeological Prospection συνοψίζει τα πρώτα  επεξεργασμένα αποτελέσματα της γεωφυσικής ερευνάς  τα οποια διαμόρφωσαν  ένα πρώτο  μοντέλο για την περαιτέρω έρευνα του τύμβου.

Υπήρχαν αναφορές από τη δεκαετία του ’60 και τις ανασκαφές του αείμνηστου Λαζαρίδη για κάτι σημαντικό στην Αμφίπολη. Γιατί καθυστερήσαμε τόσα χρόνια να μάθουμε για τα ευρήματα του τύμβου Καστά;

«Ο αείμνηστος Δ. Λαζαρίδης ήταν εκείνος που εντόπισε τον τεράστιο ταφικό τύμβο και έσκαβε εκεί επί χρόνια,(από το 1965 ως το 1982), αναζητώντας το ταφικό μνημείο χωρίς όμως αποτέλεσμα. Ξέρετε, ως νεοδιορισμένη επιμελήτρια αρχαιοτήτων στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας το 1965 τον συνόδευσα στις ανασκαφές του στην Αμφίπολη και στα Άβδηρα το 1965 λίγο πριν αποχωρήσει για την Εφορεία Αττικής, στην οποία είχε μετατεθεί. Δούλεψα ως βοηθός του στην πρώτη ανασκαφική έρευνα  στον τύμβο Καστά το 1965. Τότε εντοπίστηκε και ένα τμήμα του περιβόλου μήκους 47 μ. Ήταν πολύ κατεστραμμένο με δυο σειρές  διαβρωμένων πωρολίθων  .Επιβεβαίωσαν τη αρχική του άποψη ότι πρόκειται για ταφικό τύμβο ,αλλά δεν κίνησαν περεταίρω το ενδιαφέρον του και  δυστυχώς δεν επανήλθε  στην επόμενη ανασκαφή περίοδο για να σκάψει βαθύτερα σ αυτή τη θέση. Επικέντρωσε εκτατέ την ερευνά στο κέντρο του τύμβου. Αυτά είναι παιχνίδια της ζωής και της τύχης.

Είναι κρίμα που δεν έζησε ο πρώτος  ανασκαφέας   τη χαρά της ανακάλυψης αυτού του μνημείου. Το μεγαλύτερο κρίμα ωστόσο είναι που έφυγε νωρίς από τη ζωή. Ο Δ. Λαζαριδης είχε ακόμα  πολλά να προσφέρει στην Αμφίπολη στην αρχαιολογική έρευνα της οποίας είχε αφιερώσει τη ζωή του. Ως έφορος αρχαιοτήτων που τον διαδέχτηκε στην Εφορεία Καβάλας από το 1965 στήριξα μαζί με όλο το αρχαιολογικό  τεχνικό  και φυλετικό προσωπικό της  Εφορείας Αρχαιοτήτων το ανασκαφικό του έργο στην Αμφίπολη . Μετά το θάνατο του η Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε πρώτιστο καθήκον να συντηρήσει και να διαμορφώσει  τα μνημεία της αρχαίας πόλης που  ο Δ.Λαζαρίδης  είχε ανασκάψει. Ανάλογες ήταν οι υποχρεώσεις της 12ης Εφορείας  Βυζαντινών Αρχαιοτήτων για τα παλαιοχριστιανικά μνημεία  της Αμφίπολης .

Μετά τον θάνατο του Δ. Λαζαρίδη το 1984 βασική προτεραιότητα της Εφορείας Αρχαιοτήτων, παράλληλα με τα δικά της έργα στην Αμφίπολη, ήταν να διαθέσει το προσωπικό της -αρχαιολογικό, τεχνικό, φύλαξης-  και τις χρηματικές πιστώσεις της για να συντηρήσει και να αναδείξει πρώτα τα μνημεία που είχε φέρει στο φως με τις ανασκαφές του από το 1956-1984 ο Δ. Λαζαρίδης  και ύστερα  να συνεχίσει τις ανασκαφικές του έρευνες. Μετά, τα έργα διαμόρφωσης στο μνημειακό βόρειο τείχος, τη συντήρηση της ξύλινης γεφύρας, την κατασκευή στεγάστρου στην ελληνιστική οικία, το πρόγραμμα συντήρησης του πωρόλιθου στο Γυμνάσιο της  Αμφίπολης, την ανασκαφή και τη μελέτη του οποίου ολοκλήρωνε με βαθύ αίσθημα ευθύνης η Καλλιόπη Λαζαρίδη, κόρη του Δ. Λαζαρίδη.

Μετά την οργάνωση της έκθεσης και τα εγκαίνια του Μουσείου της Αμφίπολης το 1996 και παράλληλα με τις σωστικές  ανασκαφές της Εφορείας στην Αμφίπολη -στις οποίες περιλαμβάνονταν και η ανασκαφή στο ανατολικό νεκροταφείο της αρχαίας πόλης στο πλαίσιο της διάνοιξης του εθνικού δρόμου Θεσσαλονίκης-Σερρών Δράμας που έδωσε λαμπρά ευρήματα -,   στάθηκε δυνατό το 1997-98 να ασχοληθούμε με την υπεύθυνη τότε για την Αμφίπολη αρχαιολόγο της Εφορείας Αρχαιοτήτων, Δήμητρα Μαλαμίδου και με τη συνέχεια της  ανασκαφικής έρευνας του Δ.Λαζαρίδη στον ταφικό τύμβο Καστά. Μεθοδολογικά, δεν ήταν ότι καλύτερο το να συνέχιζε κάνεις την έρευνα με σκαπτικά μηχανήματα, πολυδάπανη άλλωστε και με μακρόχρονης διάρκειας αποτελέσματα. Έτσι, δόθηκε προτεραιότητα στη συστηματική  γεωφυσική ερευνά του τύμβου. Ως αρχαιολόγος  δεν έχω καμιά πείρα και τρέμω τα σκαπτικά μηχανήματα στην ανασκαφική έρευνα».      

Πιστεύετε ότι έγιναν λάθη στα πρώτα χρόνια στον τρόπο διενέργειας της  ανασκαφής;

«Δεν μπορώ να κρίνω τις ανασκαφές, όταν τις διηύθυνε ένας τόσο σεβαστός αρχαιολόγος. Οι ανασκαφές έχουν μια μεθοδολογία και μια διαδικασία. Πάντα υπάρχει πρόβλημα, δεδομένου ότι δεν γνωρίζουμε τι θα συναντήσουμε μέσα στις επιχώσεις . Η ανασκαφή με τους μεγάλους εκσκαφείς ενέχει ένα μεγάλο ρίσκο  το οποίο ωστόσο πρέπει να πω ότι αντιμετώπισε με επιτυχία ο Δ. Λαζαρίδης: Σταμάτησε εγκαίρως το σκαπτικό μηχάνημα και με ανασκαφέα πεδίου την Σταυρούλα Σαμαρτζίδου, αρχαιολόγο τότε της Εφορείας Αρχαιοτήτων Καβάλας, ανέσκαψε με προσοχή το νεκροταφείο της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου και των Αρχαϊκών Χρόνων που βρίσκονταν στο φυσικό λόφο, ο οποίος είχε περιληφθεί στον κυκλικό ταφικό περίβολο και είχε επιχωματωθεί με τις επιχώσεις του τεράστιου τύμβου. Η σημερινή ανασκαφέας του τάφου, Κατερίνα Περιστέρη, πρέπει κι εκείνη να έχει ανασκάψει ως βοηθός του Δ. Λαζαρίδη αρχαϊκούς τάφους αυτού του νεκροταφείου. Και είναι ωραίο που η ανασκαφή στον τύμβο συνεχίστηκε και ολοκληρώθηκε από μια βοηθό του Δ. Λαζαρίδη».

Η ονοματολογία δίνει και παίρνει εδώ κι ένα μήνα. Ως μέλος της επιστημονικής κοινότητας πως την κρίνετε κι αν θεωρείται ότι έχουν βάση οι αναφορές περί βασιλικού τάφου;

«Δε συμμετέχω σε αυτή τη συζήτηση. Ηθελημένα. Μάλιστα, έχω κλειστό το κινητό μου πολλές φορές. Τον λόγο έχει αυτή τη στιγμή η ανασκαφική ομάδα. Πρέπει να προχωρήσει με αργούς ρυθμούς και μεγάλη προσοχή. Όσο για τον βασιλικό τάφο που με ρωτάτε, έχω να πω ότι περιμένουμε και έχουμε ήδη ένα σημαντικό επιτάφιο μνημείο. Με το μέγεθος και την ποιότητά του, αντιλαμβανόμαστε ότι ομοιάζει με άλλους μακεδονικούς τάφους, αλλά και διαφοροποιείται με τις σφίγγες και τον τεράστιο τύμβο με τον μνημειακό κυκλικό περίβολο. Οι δυσκολίες που υπάρχουν για να προχωρήσουν οι εργασίες προέρχονται και από τις διαστάσεις του τύμβου. Τονίζω σε πολλές συζητήσεις ότι κάθε μνημείο έχει την ώρα του που θα αποκαλυφθεί».

Μπορούμε να ξεστομίσουμε το όνομα του Μεγάλου Αλεξάνδρου;

«Δε θα το ξεστόμιζα ποτέ, με βάση τα όσα έχω μάθει, έχω μελετήσει κι έχω σκάψει. Η μυθολογία που υπάρχει γύρω από το όνομα του Μ. Αλεξάνδρου είναι μεγάλη και γεννά προσδοκίες στους Έλληνες και  σ’ όλον τον κόσμο. Κυκλοφορεί ως λαϊκή επιθυμία αυτή την ώρα, όμως υπάρχει μεγάλη απόσταση με τις απόψεις έχει η επιστημονική κοινότητα».

Θα αποκλείατε την ταφή του Μ. Αλεξάνδρου στα μέρη μας;

«Ένας βασιλιάς αναμένεται να έχει ταφεί στο βασιλικό νεκροταφείο, πλάι στους γονείς του και τους άλλους βασιλείς. Για τον Μ. Αλέξανδρο έχουμε ένα σωρό άλλες πηγές, που τοποθετούν την ταφή του στην Αλεξάνδρεια. Στους μακεδονικούς τάφους βρέθηκαν ελάχιστες επιγραφές  και αυτές όχι με ονόματα επιφανών ατόμων. Τώρα, αν σ αυτόν τον τάφο  βρεθεί μια επιγραφή , λέω μόνο “μακάρι”. Από ονόματα μπορώ να σας πω κι εγώ πολλά. Οι υποθέσεις όμως δεν ευσταθούν  σε επιστημονικό επίπεδο».

Ποιος πιστεύετε ότι μπορεί να είναι ο πιθανότερος οικιστής του τάφου;

«Ούτε και σ’ αυτό μπορώ να πω κάτι με βεβαιότητα, Υπάρχουν αναφορές για διάφορους εταίρους του Μ. Αλέξανδρου, που ήταν εγκατεστημένοι στην Αμφίπολη , τον ακολούθησαν στην εκστρατεία του και επέστρεψαν στην Αμφίπολη. Βρίσκω λίγο υπερβολική την ενασχόληση με την ταυτότητα του νεκρού. Η ανασκαφή είναι σε εξέλιξη και πρέπει να τα περιμένουμε όλα. Ενδεχομένως να μην υπάρχει επιγραφή και οπότε θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν συζητήσεις .

Είχε την οικονομική δυνατότητα ένας στρατηγός του Μ. Αλεξάνδρου, π.χ. όπως ο Νέαρχος που διέμενε εκεί, για να φτιάξουν προς τιμήν του ένα τέτοιο ταφικό μνημείο;

«Η κλίμακα του μνημείου προϋποθέτει την ιδεολογία της Ανατολής. Είναι μνημείο που θα μπορούσε να το στήσει κάποιος που είχε  μεγάλο κύρος ,πολλά χρήματα και παραστάσεις από την Ανατολή. Θα μπορούσε να είναι ένας από τους συνοδούς του Μ. Αλεξάνδρου, όμως τώρα θα μου επιτρέψετε, να μην προχωρήσω  σε ονόματα.

Με βάση όσα έχουν καταγράψει ο φωτογραφικός και ο τηλεοπτικός φακός και τις κομμένες κεφαλές των Σφιγγών, πιστεύετε ότι έχει συληθεί ο τάφος;

«Δεν έχω δει από κοντά το μνημείο και θα ήταν παρακινδυνευμένο να πω κάτι τέτοιο. Η απουσία των κεφαλιών, τα σπασμένα φτερά μαρτυρούν   βίαιη  προσέγγιση στον τάφο ,  όπως άλλωστε και οι  τρύπες στους τοίχους, αλλά αναλωνόμαστε πάλι σε υποθέσεις. Η ομάδα έχει κάνει μέχρι τώρα κάποιες εκτιμήσεις. Επιμένω ότι πρέπει να αφήσουμε τους αρχαιολόγους και τους τεχνικούς  να κάνουν τη δουλειά τους με σύνεση και ηρεμία. Οι πολλές υποθέσεις κακό κάνουν, όχι καλό».

Με την κ. Περιστέρη έχετε μιλήσει; Σας έχει συμβουλευτεί;

«Έχουμε επικοινωνήσει , όταν χρειάστηκε. Αν θέλει η ίδια, μπορεί να  συμβουλευτεί όχι  μόνο εμένα, αλλά όλη την αρχαιολογική οικογένεια. Εκείνη τώρα, έχει την πλήρη ευθύνη της ανασκαφής και την πλήρη κάλυψη από το Υπουργείο Πολιτισμού, Δεν είναι ώρα για συζητήσεις».

Σκοπεύετε να επισκεφθείτε την περιοχή των ανασκαφών της Αμφίπολης;

«Όχι αν δεν υπάρξει σοβαρός λόγος. Αυτή την ώρα είναι προτιμότερο να περιμένουμε αποτελέσματα από το έργο της ομάδας της κ. Περιστέρη. Το μνημείο σιγά-σιγά αποκαλύπτεται. Κάντε όλοι λίγη υπομονή».

(Πηγή: εφημερίδα "Χρονόμετρο")

Δεν υπάρχουν σχόλια: