Πέμπτη 18 Δεκεμβρίου 2014

Η αθηναϊκή «Θεά των Φιδιών»

Μια μυστηριώδης «Θεά των Φιδιών» ζωγραφισμένη σε κεραμική πλάκα που ανακαλύφθηκε το 1932 στην ανασκαφή της αρχαίας Αγοράς στην Αθήνα μπορεί να απεικονίζει την Δήμητρα, την αρχαία ελληνίδα θεά της συγκομιδής.

Η θεά, που συνδέεται και με τη λατρεία των νεκρών, πλαισιώνεται από δύο φίδια ζωγραφισμένη σε κεραμική πλάκα από τερακότα και σε μέγεθος ενός κομματιού χαρτιού από σημειωματάριο. Τα χέρια της που βρίσκονται πάνω από το κεφάλι της, της προσέδωσαν το αμερικάνικο παρατσούκλι «Η θεά του touchdown» χάρη στην ομοιότητα της στάσης με εκείνη ενός διαιτητή ράγκμπι όταν κατακυρώνει ένα τέρμα. Η θεά είναι βαμμένη με κόκκινο, κίτρινο και μπλε-πράσινο χρώμα σε κεραμικό θραύσμα, ενώ μόνο το κεφάλι της έχει αποδοθεί τρισδιάστατα. Αυτό το ασυνήθιστο έργο τέχνης βρέθηκε μέσα σε ένα συνονθύλευμα από χαλίκια και άλλα πήλινα θραύσματα το 1932 στην αρχαία Αθηναϊκή Αγορά.

Η σημαντική σύλληψη, ωστόσο, είναι ότι η θεά του φιδιού δεν προέρχεται από την αρχαία Αγορά. Τα χαλίκια και τα θραύσματα των ειδωλίων ήταν πληρωτικό υλικό, που εισήχθησαν από άγνωστη θέση προκειμένου να οικοδομηθεί μια διαδρομή ή ένας δρόμος τον 7ο αιώνα π.Χ.

«Δεν είναι μόνο ότι η θεά του φιδιού είναι αγνώστων στοιχείων, είναι και άστεγη», δήλωσε ο ερευνητής της μελέτης Michael Laughy του Washington and Lee στη Βιρτζίνια. «Αναμείχθηκε στο υλικό κατασκευής του χωματόδρομου, αφού οι κατασκευαστές του, την πήραν κατά πάσα πιθανότητα από κάποιο κοντινό σημείο που βρισκόταν το αρχικό ιερό της».

Ξεχασμένη προσφορά

Μαζί με την κεραμική πλάκα της θεάς των φιδιών, βρέθηκαν και μικρά πήλινα ειδώλια ή αφιερώματα ανθρώπων, αρμάτων, ασπίδων, υφαντικά βάρη, τμήματα αξόνων και κεραμικών δίσκων, τα περισσότερα από τα οποία θα μπορούσαν να χωρέσουν στην παλάμη του ενός χεριού. Τα πήλινα ειδώλια χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου ως προσφορές στα ιερά των θεών και θεοτήτων, δηλώνει ο Laughy στο LiveScience μετά την παρουσίαση ευρημάτων του στο ετήσιο συνέδριο του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αμερικής.

«Κανονικά», προσθέτει, «τα αναθήματα θεωρούνταν ιερά και μόλις αφαιρούνταν από τα ιερά θάβονταν σε λάκκο. Έτσι, αν και είναι τυπικό να βλέπουμε εκθέματα εκτός γεωγραφικής θέσης στην Αθήνα, η οποία έχει χτιστεί για χιλιάδες χρόνια, είναι παράξενο να βλέπουμε αφιερώματα να χρησιμοποιούνται ως υλικό πλήρωσης σε δρόμο».

«Η ανίχνευση της αρχικής πηγής αυτής της πλήρωσης είναι δύσκολη. Μέχρι σήμερα, οι αρχαιολόγοι θεωρούσαν ότι τα ειδώλια προέρχονται από τη λατρεία των νεκρών, συνδέοντας τα αντικείμενα που βρέθηκαν στην Αθήνα με αυτά που βρέθηκαν σε τάφο της Εποχής του Χαλκού έξω από την πόλη. Αλλά όλα τα στοιχεία σε αυτό το τάφο δεν ταιριάζουν με αυτά που βρέθηκαν στην Αγορά της Αθήνας», δηλώνει ο Laughy.

Εκτοπισμένη θεά

Το πιθανότερο, σύμφωνα με την ανάλυση του Laughy, είναι ότι η πλαισιωμένη από φίδια γυναίκα να αποτελεί μια αναπαράσταση και προσφορά προς μια θεά. Οι αναθηματικές καταθέσεις σε ιερά των θεών περιλαμβάνουν κεραμικούς δίσκους, πήλινα άλογα, πλάκες και ασπίδες καθώς και γυναικεία ειδώλια. Αυτά τα αναθήματα ταιριάζουν με τα ευρήματα που αποκαλύφθηκαν στην Αθήνα.

«Ειδικότερα, τα ιερά που ήταν αφιερωμένα στη Δήμητρα και την Αθηνά, τη θεά της σοφίας και του πολέμου, δείχνουν τις ομοιότητες στους τύπους των ειδωλίων που βρέθηκαν σε αυτά. Η θεά Δήμητρα είναι ισχυρή υποψήφια, καθώς υπήρχε ιερό αφιερωμένο σε αυτή τον 7ο αιώνα π.Χ., μόλις λίγα λεπτά με τα πόδια από την Αγορά της Αθήνας. Ήταν το μόνο ιερό όπου είναι γνωστό ότι οι αρχαίοι Έλληνες αφιέρωσαν υφαντικά βάρη και σφονδύλια και τα οποία βρίσκονται πλέον ως υλικό πλήρωσης σε αρχαία υπολείμματα στην Αθήνα. Επίσης, το σημείο του ιερού, άγνωστο γιατί, καταργήθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ., με αποτέλεσμα την παραγωγή σωρού συντριμμιών που στη συνέχεια μεταφέρθηκαν προκειμένου να κατασκευαστούν οι δρόμοι της αρχαίας Αγοράς», αναφέρει ο Laughy.

Τέλος, οι σύντροφοι της απεικονιζόμενης θεάς παραπέμπουν επίσης στη Δήμητρα, η οποία συνδέεται ιδιαίτερα με την εικονογραφία του φιδιού.

«Τα φίδια και η Δήμητρα παρουσιάζονται ευτυχισμένοι μαζί σε εικόνες του 7ου αιώνα», είπε ο Laughy.

Ο Laughy προειδοποίησε ότι οι αποδείξεις που συνδέουν τη θεά Δήμητρα με το ειδώλιο είναι περιστασιακές. Ωστόσο, είπε, τα στοιχεία είναι ισχυρά και υποδεικνύουν ότι η απεικονιζόμενη φιγούρα δεν είναι μια απλή γυναίκα που σχετίζεται με το θάνατο, αλλά μια θεά. Αν αυτή είναι η Δήμητρα, η πλάκα με την θεά του φιδιού θα είναι μία από τις παλαιότερες απεικονίσεις που έχουν ποτέ βρεθεί για τη συγκεκριμένη θεότητα.

«Είτε έτσι είτε αλλιώς, η θεά του φιδιού είναι «εντυπωσιακή», είπε ο Laughy. «Είναι ένα από τα πρώτα πολύχρωμα έργα ζωγραφικής που έχουν βρεθεί στην Αθήνα. Είναι ένα καταπληκτικό έργο τέχνης», προσθέτει.

(Πηγή: S. Pappas, LiveScience, Ανασκαφή)


Δεν υπάρχουν σχόλια: