Ένας ξεχωριστός κιβωτιόσχημος τάφος, με μια ιδιαίτερη ταφή αποκαλύφθηκε παλαιότερα στην Αμφίπολη, που συνδυάζεται με ταφή ήρωα για την πόλη, αφού βρίσκεται εντός των τειχών της αρχαίας πόλης. Ο τάφος είναι ευρύτερα γνωστός ως ο τάφος του Βρασίδα, κάτι που θεωρείται πιθανό από τους ανασκαφείς.
Του Άρη Μεντίζη
Δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή
Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών του 1976, στο οικόπεδο όπου ανεγέρθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης, αποκαλύφθηκε τμήμα του ανατολικού περιβόλου των τειχών της αρχαίας πόλης αλλά και κάποια αποσπασματικά σωζόμενα κτίρια στο εσωτερικό του περιβόλου. Το πιο αξιόλογο είναι ένα κτιριακό συγκρότημα στα βόρεια του Μουσείου, μέσα στο οποίο εντάσσεται και ένας κιβωτιόσχημος τάφος. Πρόκειται για τάφο από πωροπλίνθους, λαξευμένο στο φυσικό βράχο, ο οποίος βρέθηκε ασύλητος.
Η θέση του τάφου, εντός των τειχών, αλλά και η ύπαρξη κτιρίου πάνω από τον τάφο και ορύγματος – αποθέτη δίπλα σε αυτόν, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για τον τάφο μιας εξέχουσας προσωπικότητας της αρχαίας Αμφίπολης.
Ο τάφος περιείχε μια ταφή- καύση μέσα σε ασημένια τεφροδόχο - λειψανοθήκη όπου βρέθηκε και ένα χρυσό στεφάνι με φύλλα ελιάς. Τα ευρήματα αυτά και η χρονολόγηση της αρχαιότερης φάσης του κτιριακού συγκροτήματος στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. δεν αποκλείουν, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, τη σύνδεση του τάφου και με τον Βρασίδα, ο οποίος, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Θουκυδίδη τάφηκε στο εσωτερικό της πόλης και λατρεύτηκε ως ήρωας – οικιστής της Αμφίπολης.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Θουκυδίδη (Θουκ. IV.104, 106, 108 και V, 6, 10, 11), ο στρατηγός Βρασίδας, από τη Σπάρτη, τάφηκε το 422 π.Χ. με τιμές ήρωα, εντός των τειχών και μπροστά στην αγορά της πόλης, όπου οι κάτοικοι της Αμφίπολης ανήγειραν μνημείο προς τιμήν του, αφού πρώτα γκρέμισαν τα οικοδομήματα του Άγνωνα, του Αθηναίου στρατηγού, ο οποίος το 437 π.Χ. ίδρυσε την πόλη και κατά τον Θουκυδίδη [IV, 102] την ονόμασε «Αμφίπολη». Ο Βρασίδας λατρεύτηκε στην Αμφίπολη ως ήρωας και πραγματικός οικιστής και η λατρεία του καθιερώθηκε με ετήσιους αγώνες και θυσίες.
Ο Θουκυδίδης περιγράφει τον Βρασίδα
Ο Θουκυδίδης, αν και είχε εξοριστεί, επειδή ως Αθηναίος στρατηγός δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την κατάληψη της Αμφίπολης από τον Βρασίδα, τον αναγνώρισε ως ανώτερο όλων των στρατιωτικών ηγετών της Σπάρτης και αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο θάρρος του, στη στρατιωτική του ιδιοφυΐα και στην ευγλωττία του. Μάλιστα υπογραμμίζεται η επιμονή του Βρασίδα να τονίζει προς τους κατοίκους των πόλεων της αθηναϊκής συμμαχίας ότι πήγαινε ως ελευθερωτής τους και ότι το μόνο που ήθελε ήταν να τους σώσει από τον αθηναϊκό ζυγό. Μάλιστα, σύμφωνα με τις πηγές, οι διαβεβαιώσεις αυτές έβρισκαν ανταπόκριση τουλάχιστον σε ορισμένα στρώματα του πληθυσμού τα οποία λαχταρούσαν να απαλλαγούν από την βαριά φορολογία που επέβαλε σε βάρος τους η Αθήνα. Αυτή η στάση λοιπόν του Βρασίδα είχε σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι των πόλεων που κατακτούσε να τρέφουν αισθήματα συμπάθειας προς αυτόν.
Όπως αναφέρουν οι πηγές, ο Βρασίδας κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου ήταν διακεκριμένος για τις στρατηγικές του ικανότητες. Ο Θουκυδίδης, μάλιστα, αναφέρει ότι ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο Βρασίδας ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς κανένα δισταγμό, ενώ υπήρξε και εύγλωττος ρήτορας. Πρόσφερε τεράστιες στρατηγικές καινοτομίες αιφνιδιασμού και διπλωματίας και ήταν ο πρώτος που δημιούργησε επίλεκτα τμήματα οπλιτών
Η μάχη της Αμφίπολης
Τον Απρίλιο του 422 π.Χ. η ανακωχή Αθήνας και Σπάρτης τερματίστηκε και το καλοκαίρι ο Βρασίδας με διπλωματία και πολεμικά τεχνάσματα αιφνιδιασμού, κατέλαβε την Αμφίπολη. Αυτό ήταν τεράστιο στρατηγικό πλήγμα για την Αθήνα η οποία απέδωσε όλη την ευθύνη στον στρατηγό Θουκυδίδη για την μη έγκαιρη προάσπιση της πόλης, τον οποίο και καταδίκασαν σε εξορία, χαρίζοντας με τον τρόπο αυτό στην ανθρωπότητα έναν πολύ σημαντικό ιστορικό.
Στη συνέχεια οι Αθηναίοι με τον Κλέωνα ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην Αμφίπολη, κάτι που αντιλήφθηκε αμέσως ο Βρασίδας και τους αιφνιδίασε με ξαφνική έφοδο. Δεν άφησε χρονικό περιθώριο για την ανασύνταξη των δυνάμεων του Κλέωνα μετά την κατάληψη ενός λόφου στην Αμφίπολη, και με 150 Σπαρτιάτες μόνο επιτέθηκε κατά των Αθηναίων.
Ο Βρασίδας στον λόγο του προς τους άνδρες του, όπως τον διασώζει ο Θουκυδίδης (Θουκ. V 9), προσδιορίζει τα τρία χαρακτηριστικά του «καλώς μάχεσθαι», που είναι η προθυμία για την μάχη με ανδρεία, η ντροπή για επαίσχυντο αποτέλεσμα και η συνειδητή υπακοή στους ανώτερους.
Στη μάχη που δόθηκε μπροστά στα τείχη της πόλης, οι λεπτομέρειες της οποίας είναι γνωστές χάρη στην αφήγηση του ιστορικού Θουκυδίδη, σκοτώθηκαν οι δυο αρχηγοί των αντίπαλων δυνάμεων Βρασίδας και Κλέων και μαζί με αυτούς εξακόσιοι Αθηναίοι και μόνο επτά Σπαρτιάτες. Ο Βρασίδας ετάφη στην Αμφίπολη με τις πρέπουσες τιμές, ενώ στην Σπάρτη δημιουργήθηκε κενοτάφιο δίπλα στους τάφους του Παυσανία και του Λεωνίδα.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθεί πως η μητέρα του Βρασίδα υποδέχθηκε την είδηση του θανάτου του γιού της, σύμφωνα με τις πηγές: «Aργιλεώνις η Βρασίδου μήτηρ, τελευτήσαντος αυτή του υιού, ως παραγενόμενοι τινες των Αμφιπολιτών εις Σπάρτην ήκον προς αυτήν, ηρώτησεν ει καλώς και αξίως της Σπάρτης ο υιός ετελεύτα· μεγαλυνόντων δ’ εκείνον και λεγόντων άριστον εν τοις τοιούτοις έργοις απάντων Λακεδαιμονίων είναι, είπεν “ω ξένοι, καλός μεν ήν κ’αγαθός ο παίς μου, πολλούς δ' άνδρας Λακεδαίμων έχει τήνω κάρρονας”», δηλαδή όταν της είπαν για τον νεκρό γιό της ρώτησε αν αυτός πέθανε γενναία και όπως αρμόζει σε Σπαρτιάτη, και όταν οι Αμφιπολίτες της είπαν πως κανείς άλλος Σπαρτιάτης δεν είναι σαν και αυτόν, τότε η μητέρα του απάντησε «ξένοι ο γενναίος και άξιος ήταν ο γιός μου, αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς γενναιότερους από εκείνον».
(Οι φωτογραφίες προέρχονται από το διαδίκτυο)
Του Άρη Μεντίζη
Δημοσιογράφου – ιστορικού ερευνητή
Κατά τη διάρκεια των ανασκαφικών εργασιών του 1976, στο οικόπεδο όπου ανεγέρθηκε το Αρχαιολογικό Μουσείο Αμφίπολης, αποκαλύφθηκε τμήμα του ανατολικού περιβόλου των τειχών της αρχαίας πόλης αλλά και κάποια αποσπασματικά σωζόμενα κτίρια στο εσωτερικό του περιβόλου. Το πιο αξιόλογο είναι ένα κτιριακό συγκρότημα στα βόρεια του Μουσείου, μέσα στο οποίο εντάσσεται και ένας κιβωτιόσχημος τάφος. Πρόκειται για τάφο από πωροπλίνθους, λαξευμένο στο φυσικό βράχο, ο οποίος βρέθηκε ασύλητος.
Η θέση του τάφου, εντός των τειχών, αλλά και η ύπαρξη κτιρίου πάνω από τον τάφο και ορύγματος – αποθέτη δίπλα σε αυτόν, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για τον τάφο μιας εξέχουσας προσωπικότητας της αρχαίας Αμφίπολης.
Ο τάφος περιείχε μια ταφή- καύση μέσα σε ασημένια τεφροδόχο - λειψανοθήκη όπου βρέθηκε και ένα χρυσό στεφάνι με φύλλα ελιάς. Τα ευρήματα αυτά και η χρονολόγηση της αρχαιότερης φάσης του κτιριακού συγκροτήματος στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. δεν αποκλείουν, σύμφωνα με τους ανασκαφείς, τη σύνδεση του τάφου και με τον Βρασίδα, ο οποίος, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Θουκυδίδη τάφηκε στο εσωτερικό της πόλης και λατρεύτηκε ως ήρωας – οικιστής της Αμφίπολης.
Ο Θουκυδίδης περιγράφει τον Βρασίδα
Ο Θουκυδίδης, αν και είχε εξοριστεί, επειδή ως Αθηναίος στρατηγός δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την κατάληψη της Αμφίπολης από τον Βρασίδα, τον αναγνώρισε ως ανώτερο όλων των στρατιωτικών ηγετών της Σπάρτης και αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο θάρρος του, στη στρατιωτική του ιδιοφυΐα και στην ευγλωττία του. Μάλιστα υπογραμμίζεται η επιμονή του Βρασίδα να τονίζει προς τους κατοίκους των πόλεων της αθηναϊκής συμμαχίας ότι πήγαινε ως ελευθερωτής τους και ότι το μόνο που ήθελε ήταν να τους σώσει από τον αθηναϊκό ζυγό. Μάλιστα, σύμφωνα με τις πηγές, οι διαβεβαιώσεις αυτές έβρισκαν ανταπόκριση τουλάχιστον σε ορισμένα στρώματα του πληθυσμού τα οποία λαχταρούσαν να απαλλαγούν από την βαριά φορολογία που επέβαλε σε βάρος τους η Αθήνα. Αυτή η στάση λοιπόν του Βρασίδα είχε σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι των πόλεων που κατακτούσε να τρέφουν αισθήματα συμπάθειας προς αυτόν.
Όπως αναφέρουν οι πηγές, ο Βρασίδας κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου ήταν διακεκριμένος για τις στρατηγικές του ικανότητες. Ο Θουκυδίδης, μάλιστα, αναφέρει ότι ενσωμάτωνε πλήρως τα σπαρτιατικά ιδεώδη. Ο Βρασίδας ήταν γρήγορος στο να λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις και να οργανώνει στρατηγικές κινήσεις χωρίς κανένα δισταγμό, ενώ υπήρξε και εύγλωττος ρήτορας. Πρόσφερε τεράστιες στρατηγικές καινοτομίες αιφνιδιασμού και διπλωματίας και ήταν ο πρώτος που δημιούργησε επίλεκτα τμήματα οπλιτών
Η μάχη της Αμφίπολης
Τον Απρίλιο του 422 π.Χ. η ανακωχή Αθήνας και Σπάρτης τερματίστηκε και το καλοκαίρι ο Βρασίδας με διπλωματία και πολεμικά τεχνάσματα αιφνιδιασμού, κατέλαβε την Αμφίπολη. Αυτό ήταν τεράστιο στρατηγικό πλήγμα για την Αθήνα η οποία απέδωσε όλη την ευθύνη στον στρατηγό Θουκυδίδη για την μη έγκαιρη προάσπιση της πόλης, τον οποίο και καταδίκασαν σε εξορία, χαρίζοντας με τον τρόπο αυτό στην ανθρωπότητα έναν πολύ σημαντικό ιστορικό.
Στη συνέχεια οι Αθηναίοι με τον Κλέωνα ετοιμάζονταν να επιτεθούν στην Αμφίπολη, κάτι που αντιλήφθηκε αμέσως ο Βρασίδας και τους αιφνιδίασε με ξαφνική έφοδο. Δεν άφησε χρονικό περιθώριο για την ανασύνταξη των δυνάμεων του Κλέωνα μετά την κατάληψη ενός λόφου στην Αμφίπολη, και με 150 Σπαρτιάτες μόνο επιτέθηκε κατά των Αθηναίων.
Ο Βρασίδας στον λόγο του προς τους άνδρες του, όπως τον διασώζει ο Θουκυδίδης (Θουκ. V 9), προσδιορίζει τα τρία χαρακτηριστικά του «καλώς μάχεσθαι», που είναι η προθυμία για την μάχη με ανδρεία, η ντροπή για επαίσχυντο αποτέλεσμα και η συνειδητή υπακοή στους ανώτερους.
Στη μάχη που δόθηκε μπροστά στα τείχη της πόλης, οι λεπτομέρειες της οποίας είναι γνωστές χάρη στην αφήγηση του ιστορικού Θουκυδίδη, σκοτώθηκαν οι δυο αρχηγοί των αντίπαλων δυνάμεων Βρασίδας και Κλέων και μαζί με αυτούς εξακόσιοι Αθηναίοι και μόνο επτά Σπαρτιάτες. Ο Βρασίδας ετάφη στην Αμφίπολη με τις πρέπουσες τιμές, ενώ στην Σπάρτη δημιουργήθηκε κενοτάφιο δίπλα στους τάφους του Παυσανία και του Λεωνίδα.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφερθεί πως η μητέρα του Βρασίδα υποδέχθηκε την είδηση του θανάτου του γιού της, σύμφωνα με τις πηγές: «Aργιλεώνις η Βρασίδου μήτηρ, τελευτήσαντος αυτή του υιού, ως παραγενόμενοι τινες των Αμφιπολιτών εις Σπάρτην ήκον προς αυτήν, ηρώτησεν ει καλώς και αξίως της Σπάρτης ο υιός ετελεύτα· μεγαλυνόντων δ’ εκείνον και λεγόντων άριστον εν τοις τοιούτοις έργοις απάντων Λακεδαιμονίων είναι, είπεν “ω ξένοι, καλός μεν ήν κ’αγαθός ο παίς μου, πολλούς δ' άνδρας Λακεδαίμων έχει τήνω κάρρονας”», δηλαδή όταν της είπαν για τον νεκρό γιό της ρώτησε αν αυτός πέθανε γενναία και όπως αρμόζει σε Σπαρτιάτη, και όταν οι Αμφιπολίτες της είπαν πως κανείς άλλος Σπαρτιάτης δεν είναι σαν και αυτόν, τότε η μητέρα του απάντησε «ξένοι ο γενναίος και άξιος ήταν ο γιός μου, αλλά η Σπάρτη έχει πολλούς γενναιότερους από εκείνον».
(Οι φωτογραφίες προέρχονται από το διαδίκτυο)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου